Um Barnasáttmálann

Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna er mikilvægur samningur gerður af löndum sem hafa lofað að standa vörð um öll börn og réttindi þeirra. Barnasáttmálinn heitir í raun Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, en er kallaður Barnasáttmálinn í daglegu tali. Barnasáttmálinn útskýrir hvað það þýðir að vera barn, öll réttindi barna og skyldur stjórnvalda til að tryggja þessi réttindi. Öll réttindin í sáttmálanum tengjast, þau eru öll jafn mikilvæg og ekki er hægt að taka þau af börnum.

Barnasáttmálann má líta á sem reglubók, þar sem fram kemur hvernig fullorðið fólk á að hugsa um börn svo að þeim líði vel. Reglurnar í Barnasáttmálanum eru kallaðar mannréttindi. Mannréttindi segja til um það sem allir eiga að lágmarki að hafa og njóta í sínu lífi. Ef börn eru ekki með þessi mannréttindi að fullu er gjarnan sagt að mannréttindi þeirra séu brotin og þau eiga þá rétt á að úr því verði bætt.

Ef mannréttindi barna eru brotin á einhvern hátt þarf barn að geta látið vita af því og fá hjálp og ef það getur ekki sjálft kallað eftir hjálp þá er fullorðið fólk líka ábyrgt fyrir að láta vita og koma barninu til hjálpar.

Ef þú þarft á hjálp að halda því þig grunar að mannréttindi þín séu brotin skaltu tala við einhvern fullorðinn sem þú treystir, foreldri þitt, fullorðin systkini þín, ömmu eða afa, kennarann þinn eða námsráðgjafa. Þú getur líka hringt strax í Neyðarlínuna eða lögregluna í síma 112 eða haft samband í gegnum netið á www.112.is. Þú getur líka haft samband við Hjálparsíma Rauða krossins í s. 1717 eða notað netspjallið www.1717.is.

Öll mannréttindi barna eru jafn mikilvæg og þau tengjast. Mikilvægt er að þekkja réttindi sín vel og þekkja líka réttindi annarra barna.

Grundvallareglur:

•     Rétturinn til að fá að vera eins og maður er, allir séu jafnir og sömu réttindi fyrir öll börn
•     Rétturinn til að allar reglur sem eru ákveðnar séu miðaðar að því sem er best fyrir börn
•     Rétturinn til að fá að lifa og þroskast
•     Rétturinn til að fá að taka þátt og tjá skoðun sína á öllu sem skiptir börn máli
  
  

Önnur mikilvæg mannréttindi barna:

•     Réttur til að þekkja og umgangast báða foreldra sína
•     Réttur til að fá vernd gegn ofbeldi og lifa í friðsælu og styðjandi umhverfi
•     Réttur til að fá að fara til læknis þegar þess þarf og fá þar góða þjónustu
•     Réttur til að fá menntun og að vera í skóla
  
  

Mörg ríki tóku þátt í að semja reglurnar hjá Sameinuðu þjóðunum sem eru friðarsamtök. Ríkin lofuðu að gera allt sem þau gætu til að börnin í löndunum þeirra fái réttindin uppfyllt og hafi það gott. Ef land er fátækt og á erfitt með að uppfylla samninginn, eiga ríkari lönd að hjálpa til svo að öll börn í landinu fái mat, tækifæri til að ganga í skóla og geti farið til læknis ef þau verða veik. Það er fullorðna fólkið sem á að passa upp á að börn fái réttindi sín uppfyllt. Einnig er mikilvægt að öll börn viti um réttindi sín svo að þau geti sagt frá er komið er illa fram við þau eða eitthvað annað barn sem þau þekkja.

Saga Barnasáttmálans

Síðustu hundrað árin hefur staða barna í heiminum breyst mikið. Áður fyrr var ekki hugsað sérstaklega um að börn þyrftu sérstök réttindi. En sífellt fleiri fóru að tala um að það þyrfti að vernda börn sérstaklega og tryggja að þeim líði sem best. Hér að neðan er sýnt í tímalínu hvernig réttindi barna og svo Barnasáttmálinn þróaðist.